Mosty na trasie XI Wyprawy Mostowej (30.05-14.06.2009 r.) były wwiększości obiektami wyjątkowymi. Składało się na to wiele czynników. Po pierwsze Wielka Brytania jest miejscem, gdzie w 1825 r. powstała pierwsza linia kolejowa ze Stockton do Darlington. Musiały więc na jej trasie znaleźć się także i mosty. Mostu wiszącego przez Tees koło Stockton o rozpiętości 86 m już nie ma. Ale pierwszy w świecie żelazny most kolejowy, zaprojektowany w 1823 r. przez George’a Stephensona, stoi po dziś dzień. Co prawda już nie na trasie, ale w muzeum kolejnictwa w Yorku, gdzie można podziwiać intuicję inżynierską genialnego samouka-analfabety. Wiek XIX to wiek pary i elektryczności oraz rewolucja przemysłowa. Przodowała w niej Wielka Brytania.
W połowie XIX wieku była potentatem światowym w produkcji żelaza, odlewając go wilości 2,5 mln t rocznie, tj. 5-krotnie więcej niż w Stanach Zjednoczonych i 10-krotnie więcej niż w Niemczech. Maszyny parowe na Wyspach potrafiły wytworzyć 1,2 mln KM mocy rocznie, tj. więcej niż reszta Europy. Na terenie Brytanii znajdowała się połowa światowej sieci kolejowej. Tę jej światową supremację gospodarczą wspaniale zaprezentowano podczas Wielkiej Wystawy w 1851 r. w londyńskim Crystal Palace.
Rozwój przemysłowy imperium brytyjskiego sprzyjał zatem powstawaniu wyjątkowych, imponujących, jak na owe czasy, konstrukcji. Konstrukcji tych nie można byłoby jednak wznosić bez nowatorskiej i śmiałej myśli inżynierskiej takich budowniczych, jak Thomas Telford, Isambard Kingdom Brunel, Robert Stephenson – syn George’a, Benjamin Baker, John Fowler, John Rennie, Thomas Bouch, William Fairbairn. Prawie wszyscy oni za swe osiągnięcia otrzymali potem z rąk królewskich tytuły szlacheckie.
Wiele zaprojektowanych, a niejednokrotnie i zbudowanych przez nich obiektów to kamienie milowe światowego mostownictwa. Prócz wymienionego wcześniej pierwszego mostu kolejowego, są to: pierwszy w świecie most żelazny – Abrahama Darby’ego III, zbudowany jeszcze w XVIII wieku, pierwszy duży łańcuchowy most wiszący przez cieśninę Menai – Telforda, pierwszy żelazny most skrzynkowy Britannia – Roberta Stephensona, wspornikowy kratowy most kolejowy Firth of Forth – BakeraiFowlera, uznawany za szczytowe osiągnięcie techniczne XIX wieku, pierwszy w świecie dwupoziomowy most drogowo-kolejowy High Level Bridge w Newcastle – Roberta Stephensona, łańcuchowy most wiszący Clifton – Brunela. Jak zazwyczaj bywa, przy takich nowatorskich rozwiązaniach nie uniknięto też błędów. Błędów prowadzących niejednokrotnie do tragicznych katastrof. W moście kolejowym przez Tay, gdzie zawaliło się 13 przęseł kratowych podczas przejazdu pociągu, zginęło 75 osób. Katastrofa ta była chyba jedną z najczęściej opisywanych w literaturze i przyczyniła się do zmiany w projektowaniu mostów, polegającej na przyjęciu radykalnie większych sił od parcia wiatru.
Także w XX i na początku XXI wieku Brytyjczycy imponują nowatorskimi rozwiązaniami, choć nie na taką skalę jak kiedyś. Wymienić tu można: największy poza Stanami Zjednoczonymi, zbudowany w 1964 r., drogowy most wiszący przez ujście rzeki Forth, pierwszy Severn Bridge z 1966 r., prekursor zastosowania pełnego stalowego przekroju skrzynkowego w pomoście mostu wiszącego, czy rekordowy w swoim czasie pod względem rozpię tości przęsła (1410 m) most wiszący Humber Bridge z1981 r.
Głośno było także o jednym z najdłuższych europejskich mostów drogowych (2250 m) – moście przez Tay w Szkocji z 1966 r. Podziw budzi autostradowy most z betonu sprężonego z 1970 r. – Kingston w Glasgow, prowadzący po 5 pasów w każdym kierunku, jeden z najbardziej obciążonych ruchem w Europie (180 000 pojazdów w ciągu doby). A ostatnio pechowo oddawana do użytku kładka wisząca Millennium Fostera w Londynie – pierwsza z kablami w poziomie pomostu? A kołowrót, czy jak niektórzy mówią „diabelski młyn” w Falkirk, z dojazdowym mostem kanałowym? A pierwsza w świecie kładka przechyłowa Gateshead Millennium w Newcastle? Czy też trochę pechowy „zezowaty” Clyde Arc w Glasgow, z łukiem po przekątnej pomostu?
Obecnie na Wyspach pojawiają się znani architekci i konstruktorzy także z innych krajów. Efekt globalizacji? W Dublinie powstał most Jamesa Joyce’azpochylonymi łukami wkolorze białym, zaprojektowany przez Hiszpana Santiago Calatravę. Jest też gotowa konstrukcja innego mostu przez Liffey w Dublinie, mostu Samuela Becketta, też projektu Calatravy. Most podwieszony Elżbiety II w Dartford z 450-metrowy przęsłem, największym w latach 90. w Europie – zaprojektował Niemiec Helmut Homberg. W Glasgow widzieliśmy oddaną tuż przed naszą wizytą oryginalną kładkę Broomielaw-Tradeston Bridge, zaprojektowaną przez architektów skandynawskich Dissinga i Weitlinga.
Osobną kategorię stanowią mosty ruchome, zwane popularnie „zwodzonymi”. Ze względu na morskie tradycje Brytyjczyków, wszystkie mosty przy ujściach rzek musiały mieć ruchome przęsła, umozliwiajace żeglugę w głąb lądu, niekiedy bardzo dużych jednostek. Chyba że były to mosty wysokowodne, wiszące lub podwieszone. Kilka mostów ruchomych znajdowało się też na trasie naszej wyprawy. Najbardziej znane z nich to oczywiście Tower Bridge w Londynie, a także most obrotowy wokół osi pionowej w Newcastle oraz Myton Bridge w Kingston-upon-Hull. Ostatnio furorę zrobiła kładka dla pieszych w Newcastle (Gateshead Millennium), obrotowa wokół osi poziomej prostopadłej do nurtu rzeki, w postaci zakrzywionego pomostu i pochylonego łuku. Oryginalną konstrukcję ma kładka Peros nad jednym z kanałów portowych Bristolu.
Trasa wyprawy wiodła przez wszystkie ważniejsze konstrukcje mostowe na Wyspach. Najbardziej imponujące konstrukcje znajdowały się nad estuariami rzek, co wytyczyło przebieg trasy, wiodącej blisko wybrzeży. Od startu w Londynie (kładka Millennium) przejechaliśmy kolejno: w Anglii – przez Bedford (mosty na Great Ouse), Cambridge (mosty na Cam), Kingston-upon-Hull (most Humber), York, Leeds, Durham (mosty kamienne na Weir), Newcastle-upon-Tyne (seria mostów), Berwick-upon-Tweed (3 mosty), w Szkocji – przez Edynburg (most Północny), Firth of Forth (2 słynne mosty), Falkirk (most kanałowy z obrotnicą), Stirling (kładka), Firth of Tay (2 mosty), Dundee, Perth (most kamienny), Crieff, jezioro Loch Earn, Queen Elizabeth Forest Park, Glasgow (seria mostów), w Irlandii Północnej – przez Belfast, zamek Carrickfergus, Carrick-a-rede (kładka linowa), Giant’s Causeway, Londonderry, w Irlandii – przez Mellifort Abbey, zamek Trim, Hill of Tara, Dublin (seria mostów), opactwo Glendalough, park Wicklow, w Walii – przez Bangor (2 mosty przez cieśninę Menai), Conway (3 mosty przy zamku), Chester (most kamienny), Crewe, Dawley (Iron Bridge), Eveshame i z powrotem w Anglii – przez Bristol (2 mosty nad ujściem Severn, most wiszący Clifton), Redstock, Bath (most mieszkalny), Stonehenge, Salisbury, Portsmouth (muzeum morskie), zamek Portchester, Winchester, Windsor, Londyn (most Tower i mosty na Tamizie), Dartford (most podwieszony), Canterbury, zamek Dover i powrót do Londynu.
